Małgorzata Mańkus 
Od swojego pierwszego kroku w świat gier wideo w 1997 roku, GTA nie tylko zdobyło ogromną popularność, ale także stało się ikoną kultury pop, wyznaczając nowe standardy dla gier akcji
i otwartych światów. Zanim jeszcze spojrzymy w przyszłość z oczekiwaniem na premierę GTA VI, zanurzmy się w historię tej niezwykłej serii, śledząc jej ewolucję od top-down do trójwymiarowego otwartego świata oraz analizując jej wpływ na przemysł gier i całą branżę rozrywkową.
Przeżyjmy razem retrospektywną podróż przez ulice Liberty City, Vice City, i Los Santos, zatrzymując się na chwilę, aby zastanowić się, jak GTA wpłynęło na naszą percepcję gier wideo i jakie ślady zostawiło w kulturze pop. Przygotujmy się na kolejną dawkę adrenaliny, humoru i kontrowersji, jaką niewątpliwie przyniesie GTA VI, ale najpierw, przyjrzyjmy się korzeniom i rozwojowi tej niezapomnianej serii.
Od top-down do świata otwartego
Grand Theft Auto zainaugurowało serię, która z czasem stała się nie tylko jednym z najważniejszych, ale także jednym z najbardziej kontrowersyjnych tytułów w historii branży gier. Pierwsza część, wydana w 1997 roku przez firmę DMA Design (dziś Rockstar North), była grą w widoku z lotu ptaka, gdzie zadaniem gracza było nie tylko przejście misji, ale także zdobywanie punktów za różne przestępstwa, takie jak kradzieże samochodów, napady na banki, czy nawet morderstwa. Ta swoboda działań była unikalna w tamtych czasach i stanowiła preludium do tego, co seria miała do zaoferowania
w przyszłości.
Pomimo stosunkowo prostych grafik, GTA szybko zdobyło uznanie za swoją oryginalność i śmiałość
w podejściu do tematyki przestępczej. Gra nie unikała kontrowersji, a otwarty świat, w którym gracz mógł działać niemal bez ograniczeń, przyciągał uwagę zarówno entuzjastów, jak i krytyków.
Grand Theft Auto: London 1969
W 1999 roku Rockstar Games postanowiło zaskoczyć fanów Grand Theft Auto, oferując nie tylko nową odsłonę, ale także zupełnie nowe miejsce akcji i atmosferę. Grand Theft Auto: London 1969 przeniósł graczy w odległe lata 60., do pulsującej kulturowo i muzycznie stolicy Wielkiej Brytanii. Ta odsłona była nie tylko rozszerzeniem oryginalnej gry, ale również fascynującą podróżą w czasie, ukazującą, jak przestępczość rozwijała się w dynamicznych realiach lat 60.
Grand Theft Auto: London 1969 może nie zdobyło ogromnej popularności, ale było odważnym eksperymentem, który wprowadził graczy w odmienne realia czasowe. Ta podróż w czasie stanowiła preludium do tego, jak GTA zaczęło eksperymentować z różnymi erami i kulturowymi kontekstami, co stało się charakterystycznym elementem dla przyszłych odsłon serii.
GTA II: Wzrost ambicji i śmiałe innowacje
Po spektakularnym debiucie, świat gier wideo nie mógł się doczekać kolejnego kroku w rozwoju tej intrygującej serii. W 1999 roku nadszedł czas na GTA II, kolejną odsłonę, która nie tylko utrzymywała konwencję oryginału, ale również wprowadzała śmiałe innowacje, które uczyniły serię jeszcze bardziej niezapomnianą. W tej części gracze zostają przeniesieni do miasta znanego jako ,,Anywhere City”, gdzie korporacje i przestępczość stanowiły serce codziennego życia. Jednak to, co wyróżniało tę odsłonę, to przede wszystkim zmiana perspektywy kamery. Choć nadal pozostaliśmy wierni top-down, kamera była bardziej dynamiczna, dostarczając nowe wrażenia z eksploracji miasta i popełniania przestępstw.
Druga odsłona GTA wprowadziło też nową strukturę misji, które były dostępne w różnych dzielnicach miasta, a także to, co chyba najbardziej ucieszyło graczy – wprowadzenie pojazdów, które stały się nieodłączną częścią późniejszych odsłon serii.
To w tej odsłonie po raz pierwszy zarysował się potencjał, jaki GTA miało do zaoferowania w zakresie swobody działania w otwartym świecie, tworząc fundament dla dalszych, jeszcze bardziej ambitnych projektów.
Grand Theft Auto III: Rewolucja otwartego świata i wolności gracza
W 2001 roku Rockstar Games przedstawiło graczom coś, co zmieniło oblicze gier wideo na zawsze – GTA III. To nie tylko kolejna odsłona serii, ale prawdziwa rewolucja w świecie gier, wprowadzająca otwarty świat, który stał się standardem dla wielu przyszłych produkcji.
Trzecia odsłona serii przenosi nas do trójwymiarowego, pełnego detali i możliwości Liberty City, inspirowanego Nowym Jorkiem. Zamiast sterować postacią z góry, gracz wcielił się bezpośrednio w bezimienną i milczącą postać, co pozwala na identyfikację z bohaterem.
Jednak to nie tylko zmiana perspektywy była rewolucyjna. GTA III wprowadziło pełnoprawny, otwarty świat, w którym gracz mógł swobodnie poruszać się po mieście, wybierając, kiedy i jak chce wykonywać misje fabularne. To był kluczowy moment dla gier, gdzie wolność była priorytetem, a rozgrywka nie była już liniowa, ale dynamicznie rozwijająca się zależnie od decyzji gracza.
Fabuła GTA III była pełna zdrad, intryg, i postaci, które stawały się ikonami popkultury, takie jak Claude, niezapomniany bohater, choć bez głosu. Gra eksplorowała mroczne zakamarki przestępczości w Liberty City, a wybory gracza miały wpływ na to, jak rozwijała się historia.
Wprowadzenie pojazdów o różnorodnych cechach i muzycznej oprawy, obejmującej różne gatunki, dodało jeszcze więcej głębi światu gry. GTA III zaoferowało wszystko: od łamania prawa po prostych kradzieżach samochodów, aż po skomplikowane akcje przestępcze.
GTA III nie tylko zdobyło uznanie krytyków i graczy, ale także ustanowiło nowe standardy w branży gier wideo. To był kamień milowy, który wpłynął na to, jak myślimy o grach, zainicjował erę gier otwartego świata, a jednocześnie utwierdził Grand Theft Auto jako jedną z najważniejszych serii w historii gier komputerowych.
Grand Theft Auto: Vice City – Nostalgiczna podróż do świata neonów
W 2002 roku Rockstar Games przeniosło graczy w podróż do kolorowej epoki lat 80., pełnej neonów, egzotycznych samochodów i pulsującej muzyki – przywitało ich Grand Theft Auto: Vice City. Ta odsłona serii nie tylko kontynuowała rewolucyjne zmiany wprowadzone w GTA III, ale także wzięła na warsztat ducha i klimat popkultury lat 80.
Akcja gry rozgrywała się w fikcyjnym mieście Vice City, inspirowanym Miami, gdzie kicz i przepych mieszały się z brutalnością i przestępczością. Gracz wcielał się w postać Tommy’ego Vercettiego, mafijnego żołnierza, który zyskuje swoją niezależność i rozpoczyna własne imperium przestępcze.
GTA: Vice City utrzymywało formułę otwartego świata, ale wprowadzało wiele nowości. Wprowadzenie nieruchomości, które gracz mógł nabywać i rozwijać, dodawało aspekt ekonomiczny do rozgrywki. Dodatkowo, możliwość zatrudniania członków ekipy, co wpływało na wykonywanie misji, dostarczało dodatkowej głębi strategicznej.
Jednak to, co naprawdę wyróżniało Vice City, to nie tylko rozgrywka, ale także atmosfera lat 80. Ścieżka dźwiękowa z licznymi hitami tego okresu, podobnie jak obsada głosowa z udziałem takich gwiazd jak Ray Liotta, tworzyły niezapomniany klimat tej odsłony. Neonowe oznakowania, kiczowate reklamy i jaskrawe kolory pełne były nawiązań do ikonografii tamtej dekady.
Fabuła Vice City była równie barwna co środowisko, w którym się rozgrywała. Intrygi, zdrady i nieoczekiwane zwroty akcji nadawały grze filmowy charakter, a postać Tommy’ego Vercettiego stała się jednym z najbardziej pamiętnych protagonistów serii.
Grand Theft Auto: Vice City, zyskując uznanie zarówno od graczy, jak i krytyków, utrwaliło pozycję serii jako jednej z najbardziej wpływowych w historii gier wideo. To nie tylko kontynuacja sukcesu GTA III, ale także osobna podróż do magicznego świata retro lat 80., który na zawsze pozostanie w pamięci miłośników serii.
Grand Theft Auto: San Andreas – Ewolucja świata i kulturowy fenomen
W 2004 roku świat gier wideo powitał kolejny kamień milowy w historii serii Grand Theft Auto – San Andreas. To był czas, w którym Rockstar Games podjął się zadania przekroczenia granic i stworzenia jeszcze bardziej rozbudowanego, otwartego świata, który zaskarbił sobie serca milionów graczy na całym świecie.
San Andreas, osadzone w fikcyjnym stanie o tej samej nazwie, oferowało nie tylko trójwymiarową grafikę, ale także różnorodność krajobrazów, od miast po prowincje wiejskie i góry. Gracze wcielali się w postać Carla Johnsona, wracającego do domu w Los Santos po tragicznej śmierci matki. Fabuła niosła ze sobą tematy związane z gangami, przemocą uliczną i narkotykami, a także była osadzona w latach 90., co dodawało grze unikalny kulturowy kontekst.
Jednak to, co wyróżniało San Andreas, to nie tylko rozległy świat, ale także głęboka personalizacja postaci i możliwość wpływania na jej wygląd i umiejętności. System rozwijania postaci obejmował aspekty takie jak umiejętności jazdy, strzelania, czy nawet wytrzymałość fizyczna. Gracz mógł także kontrolować aspekty życia postaci, takie jak dieta i aktywność fizyczna.
Dodatkowo, San Andreas ugruntowało swoją pozycję jako kulturowy fenomen poprzez zróżnicowaną ścieżkę dźwiękową, obejmującą szeroki zakres gatunków muzycznych. Od hip-hopu po rock, każdy mógł znaleźć coś dla siebie, co dodawało niepowtarzalnego smaku grze.
Wprowadzenie elementów zarządzania terenem gangów, własnymi biznesami, a nawet lotami samolotami było kolejnym krokiem w ewolucji serii. Gra nie tylko oferowała rozbudowaną kampanię fabularną, ale także mnóstwo pobocznych aktywności, które pozwalały graczom zagłębić się w świat San Andreas na wiele godzin.
Grand Theft Auto: San Andreas zdobyło uznanie za swoją rozbudowaną narrację, ogromny świat, oraz nowatorskie podejście do mechaniki gry. To nie tylko kontynuacja sukcesu serii, ale także kolejny dowód na to, że Grand Theft Auto miało zdolność przekraczania granic i definiowania nowych standardów w świecie gier komputerowych.
Grand Theft Auto Advance: Przygoda w kieszonkowym wydaniu
W 2004 roku Grand Theft Auto zadebiutowało na przenośnych platformach, prezentując graczom zupełnie nowe doświadczenie w postaci Grand Theft Auto Advance. Stworzone na konsolę Game Boy Advance, było to wyjątkowe podejście do serii, oferujące mobilną przygodę w charakterystycznym stylu GTA.
Akcja gry osadzona została w fikcyjnym Liberty City, a gracze wcielali się w postać Mike’a, kierowcy, który zostaje wplątany w świat przestępczy. Mimo że gra zachowała klasyczny widok z lotu ptaka, wprowadziła nowe elementy, takie jak skomplikowane misje, różnorodność pojazdów czy rozbudowany system poruszania się po mieście.
Grand Theft Auto Advance, choć może nie zdobyło takiego rozgłosu jak niektóre inne odsłony serii, było znaczącym krokiem w kierunku przenośnych doświadczeń GTA. Dla wielu graczy było to pierwsze spotkanie z otwartym światem serii w formie przenośnej, co poszerzyło wpływ i zasięg Grand Theft Auto na różne platformy. Pomimo ograniczeń technologicznych, gra utrzymała charakterystyczny styl i atmosferę, dostarczając porcję kryminalnej rozrywki na ekran przenośnej konsoli.
Grand Theft Auto: Liberty City Stories i Vice City Stories – Powrót do korzeni
W 2005 oraz 2006 roku ukazały się dwie części, z których jedna przenosi nas do czasów przed GTA III, gdzie głównym bohaterem był był Toni Cipriani, a druga do wydarzeń poprzedzających oryginalne Vice City, gdzie wcielamy się w postać Victora Vance’a, który staje się kluczową postacią dla historii Vice City. Obie te części zadebiutowały na PSP (PlayStation Portable).
Gry te nie tylko rozwijały fabułę wcześniejszych odsłon, ale także wprowadziły nowe elementy rozgrywki, w tym możliwość prowadzenia własnego gangsterskiego imperium, zakładania własnej firmy ochroniarskiej czy chociażby udział w różnorodnych zajęciach. Obie odsłony Stories były nie tylko kontynuacją kultowej serii, ale także dowodem na to, że GTA może skutecznie przenieść swoją magię na przenośne platformy, poszerzając tym samym krąg fanów.
Grand Theft Auto IV: Nowy początek
W 2008 roku świat gier komputerowych zawitał do Liberty City raz jeszcze, tym razem wraz z nową generacją konsol. Grand Theft Auto IV to gra, która wprowadziła serię w erę nowoczesnych technologii, dostarczając zarówno wspaniałe doświadczenie rozgrywki, jak i głęboką, często brutalną narrację.
Najbardziej zauważalną zmianą była pełna trójwymiarowa grafika, co pozwoliło na jeszcze bardziej realistyczne odwzorowanie miejskiego otoczenia. Akcja umieszczona została w fikcyjnej wersji Nowego Jorku, co przyniosło zupełnie nowy klimat i dynamikę do świata GTA. Gracz wcielił się w postać Niko Bellica, imigranta z Europy Wschodniej, co dodatkowo zróżnicowało perspektywę spojrzenia na amerykańską rzeczywistość.
Fabuła GTA IV była znacznie bardziej poważna i złożona niż w poprzednich częściach. Gra eksplorowała tematy takie jak amerykański sen, korupcja, czy przemoc, dostarczając graczom dojrzałe i zmuszające do refleksji narracyjne doświadczenie. Dialogi i postacie były starannie skonstruowane, co sprawiło, że Grand Theft Auto IV zyskało uznanie za swoją narracyjną głębię.
Dodatkowo, GTA IV wprowadziło nowe elementy rozgrywki, takie jak system przyjaźni i randek, co dodatkowo rozbudowało interakcje społeczne w świecie gry. Mechanika jazdy pojazdów również została znacznie ulepszona, co przyczyniło się do większej autentyczności przemieszczania się po Liberty City.
Grand Theft Auto IV było nie tylko kolejnym sukcesem serii, ale także dowodem na to, że twórcy potrafią doskonale dostosować się do postępującej technologii i rozwijać zarówno mechanikę rozgrywki, jak i głębię fabuły. Ta odsłona zapoczątkowała nowy rozdział w historii Grand Theft Auto.
Grand Theft Auto: Chinatown Wars – Żniwo Narkotykowe
W 2009 roku świat Grand Theft Auto wkroczył na ekrany przenośnych konsol, oferując graczom zupełnie nowe doświadczenie z serią. Grand Theft Auto: Chinatown Wars to dynamiczna i kompaktowa odsłona, która zaskarbiła sobie uznanie za świeże podejście do tradycyjnej formuły.
Akcja gry osadzona została w fikcyjnym Liberty City, a gracze wcielili się w postać Huang Lee, młodego członka chińskiej rodziny przestępczej. Huang staje się uczestnikiem brutalnej walki o władzę po śmierci swojego ojca, co zapewnia głęboką narrację i osobiste motywacje dla bohatera.
Chinatown Wars odróżniało się od poprzednich odsłon serii, przede wszystkim zmianą perspektywy
z trzeciej osoby na izometryczny widok z góry. Ta decyzja wpłynęła korzystnie na dynamikę rozgrywki, oferując bardziej zróżnicowany sposób eksploracji miasta i prowadzenia działań przestępczych.
Innowacyjną cechą Chinatown Wars było także wprowadzenie mechaniki handlu narkotykami, co stało się integralną częścią rozgrywki. Gracze musieli zarządzać zaopatrzeniem, cenami i rywalizacją
z konkurencyjnymi gangami, co dodatkowo urozmaiciło doświadczenie.
Pomimo przeniesienia na platformy przenośne, gra zachowała charakterystyczną dla serii swobodę działania w otwartym świecie. Dynamiczna akcja, wciągająca fabuła, i nowatorskie podejście do rozgrywki sprawiły, że Grand Theft Auto: Chinatown Wars stało się wyjątkową pozycją w historii serii.
Grand Theft Auto V: Los Santos Rewolucja
W Grand Theft Auto V, rozgrywka przenosi nas do hipnotyzującego świata Los Santos, pełnego bogactwa, korupcji i niekończących się możliwości. Gra, wydana w 2013 roku przez Rockstar Games, nie tylko utrzymuje wysokie standardy serii, ale wprowadza nowe, fascynujące elementy.
W tym tytule wcielamy się w trójkę bohaterów – Michaela, Trevora i Franklina, z każdym z nich reprezentującym inny aspekt przestępczego świata Los Santos. To pierwszy raz w historii serii, gdy gracze mogą swobodnie przełączać się między postaciami, co wpływa na rozwój historii i dynamicznie urozmaica rozgrywkę.
Los Santos, wzorowane na Los Angeles, jawi się jako pełnoprawny mikrokosmos, gdzie kontrasty między luksusem a patologią tworzą fascynującą mozaikę. Od najbardziej prestiżowych dzielnic po zdezelowane obszary.
GTA V podnosi poprzeczkę pod względem realizmu, szczegółowości świata i różnorodności zadań. Gracz może nie tylko uczestniczyć w spektakularnych napadach, ale także zajmować się biznesami, uprawiać sporty, a nawet nurkować w głębinach oceanu. Dodatkowo, tryb wieloosobowy Grand Theft Auto Online oferuje możliwość wspólnej zabawy i rywalizacji z innymi graczami, rozszerzając tym samym doświadczenie na nowe, społeczne wymiary.
Grand Theft Auto V to nie tylko gra komputerowa – to pełnokrwiste doświadczenie, które zdobyło uznanie nie tylko wśród graczy, ale także krytyków. Dzięki niezrównanej jakości, rozmachu
i innowacyjności, GTA V utwierdziło pozycję serii jako niekwestionowanego potentata w świecie gier komputerowych. Wkraczając do Los Santos, gracze stają się częścią opowieści, która nie tylko zmieniła świat wirtualnej rozrywki, ale na zawsze wpisała się w historię gier komputerowych.
GTA VI – GTA VI: Co wiemy i czego możemy się spodziewać?
Z racji tego, że premiera szóstej odsłony serii GTA jest już oficjalnie potwierdzona, a sam współzałożyciel Rockstar Games, Sam Houser, ogłosił 8 listopada, że „pierwszy zwiastun następnego Grand Theft Auto” zostanie wydany na początku grudnia. Niestety w związku z tym, firma Rockstar była narażona na ataki hackerskie, które doprowadziły do ogromnego wycieku danych. Materiały z wycieku pojawiły się m.in. na YouTube, ale twórcy szybko zareagowali, przez co aktualnie jest praktycznie niemożliwe by do nich dotrzeć.
Jednak jest wiele osób, które zdążyły zapoznać się z udostępnionymi filmami. Co zatem udało im się dowiedzieć?
Przede wszystkim: GTA VI wprowadzi innowacje wśród głównych bohaterów, za sprawą pierwszej żeńskiej grywalnej postaci w historii serii – Luisy. Miejsce akcji to Vice City, jednak przecieki sugerują, że mapa może być jeszcze większa, spełniając oczekiwania wielu graczy.
Inną nowością, która z pewnością przypadnie do gustu wielu graczom, jest opcja wychylania się zza szyby samochodu, co umożliwia strzelanie z broni długiej bez konieczności ograniczania się do krótkich strzałów w trakcie pościgów. Zmieni się także mechanika działania samochodów. Mianowice, w tej serii uszkodzenia pojazdów, będą realnie wpływać na jego użytkowanie. Co prawda mieliśmy już do czynienia z tym w GTA IV, ale teraz wraca to w jeszcze lepszej formie.
Dodatkowe informacje, które już są dostępne, obejmują między innymi możliwość eksploracji większej liczby budynków w porównaniu do poprzednich części, ulepszone kierowanie pojazdami, oparte na sztucznej inteligencji, co oznacza, że będą się poruszać bardziej naturalnie, zgodnie z rzeczywistą fizyką ruchu i dostosowywać się do warunków panujących na drodze. Poza tym istnieje prawdopodobieństwo powrotu do systemu zapoczątkowanego w GTA III, umożliwiającego szybkie podróżowanie metrem.
Z leaków wynika, że gracz będzie mógł wejść na pokład Vice City Metro, choć nie udało się potwierdzić, czy system ten zostanie wprowadzony na stałe.
Wpływ na Przemysł Gier Wideo i Kulturę Popularną
Grand Theft Auto (GTA) od momentu swojego debiutu w 1997 roku miał znaczący wpływ na przemysł gier wideo, kształtując zarówno samą branżę, jak i oczekiwania graczy. Oto kilka kluczowych punktów, które ilustrują wpływ serii GTA na przemysł gier:
- Ewolucja gatunku gier akcji i otwartego świata: Pierwsze części GTA ustanowiły nowe standardy w gatunku gier akcji, wprowadzając nietypową swobodę działania w otwartym świecie. Przejście od widoku z lotu ptaka do trójwymiarowego świata otwartego w GTA III było przełomem, który zainicjował rozwój gier tego typu.
- Wprowadzenie otwartego świata jako normy: GTA III było pionierem w wprowadzaniu otwartego świata do gier, co stało się później standardem w wielu innych produkcjach. To zmieniło podejście do konstrukcji gier, gdzie gracze mieli pełną swobodę poruszania się
i podejmowania decyzji, zmieniając dynamikę rozgrywki. - Kontrowersje i debaty o wpływie gier na społeczeństwo: Seria GTA była często przedmiotem kontrowersji związanych z przemocą, treściami dla dorosłych i etyką w grach wideo. Te debaty wpłynęły na rozwój kategorii wiekowych i standardów ocen gier.
- Innowacje w narracji i postaciach: GTA zapoczątkowało nowe podejście do narracji w grach wideo, wprowadzając rozbudowane historie, pełne złożonych postaci. To przyczyniło się do traktowania gier jako medium narracyjnego i zdolności do poruszania trudnych tematów.
- Wpływ na kulturę pop i muzykę: Seria GTA słynie z doskonałego doboru ścieżek dźwiękowych, obejmujących różnorodne gatunki muzyczne. To uczyniło z gier miejsce, gdzie kultura pop
i muzyka odgrywają istotną rolę, a nawet zdarza się, że same gry miały wpływ na popularność niektórych utworów. - Komercyjny sukces i model biznesowy: GTA stało się jednym z najbardziej dochodowych
i rozpoznawalnych tytułów w historii gier komputerowych, ustanawiając nowe standardy komercyjne dla branży. Model wydawania gier, który obejmuje dodatkowe treści, stał się powszechnie stosowaną praktyką. - Eksploracja różnych er i kultur: Odsłony serii osadzone w różnych okresach czasowych
i kulturowych, takie jak GTA: Vice City, GTA: San Andreas czy GTA: London, wprowadziły elementy edukacyjne i ukazywały różnorodność świata, co miało wpływ na świadomość kulturową graczy.
Widzimy tutaj, że seria GTA nie tylko zdefiniowała gatunek gier akcji i otwartego świata, ale także wpłynęła na sposób, w jaki społeczeństwo postrzega gry wideo, stanowiąc ważny element kultury popularnej. Jej wpływ na przemysł gier jest trwały i widoczny do dziś.
