Gabriela Piekutowska 
W artykule m. in.:
Rodzina Ulmów
Józef Ulma urodził się na ziemi przemyskiej. Był człowiekiem mocno zaangażowanym społecznie. W wieku 17 lat został członkiem Związku Mszalnego Diecezji Przemyskej, którego celem oprócz modlitwy było zbieranie funduszy na rzecz budowy i konserwacji kościołów i kaplic. Działał również w Katolickim Stowarzyszeniu Młodzieży oraz w Związku Młodzieży Wiejskiej RP „Wici”, gdzie pełnił między innymi funkcję bibliotekarza i fotografa.
Fotografia była zresztą jedną z jego pasji. Przy pomocy książek i czasopism skonstruował nawet własny aparat. Dzięki niemu zachowało się wiele zdjęć rodzinnych oraz z wydarzeń w Markowej.
W latach 1921-1922 odbywał służbę wojskową w Grodnie. Po wyjściu z wojska uczył się w Państwowej Szkole Rolniczej w Pilźnie.
Specjalizował się w hodowli warzyw i owoców a także w pszczelarstwie i hodowli jedwabników. Był człowiekiem bardzo zaradnym życiowo i uzdolnionym. Między innymi jako pierwszy w Markowej wyposażył swój dom w elektryczność.
W 1935 roku wziął ślub z Wiktorią Niemczak. Wiktoria Ulma (z domu Niemczak) była również osobą o wielu talentach. Interesowała się aktorstwem i była członkiem Amatorskiego Zespołu Teatralnego w Markowej, gdzie zagrała między innymi rolę Matki Boskiej w Jasełkach.
Po ślubie para zamieszkała we wsi Markowa w powiecie podkarpackim, gdzie wspólnie prowadzili gospodarstwo. Oboje byli członkami Bractwa Żywego Różańca. Wiktoria Ulma zajmowała się przede wszystkim domem i opieką nad dziećmi. Józef i Wiktoria w trakcie dziewięciu lat małżeństwa doczekali się sześciorga dzieci, z których dwoje najmłodszych przyszło na świat już w czasie wojny. Wiktoria Ulma w momencie śmierci oczekiwała siódmego dziecka.
II wojna światowa i pomoc Żydom
Po wybuchu II wojny światowej Wiktor Ulma został powołany do służby wojskowej i brał udział w kampanii wrześniowej. W czasie okupacji niemieckiej Ulmowie zaangażowali się w pomoc Żydom. We wsi Markowa żyło około 20 rodzin żydowskich, a w całym powiecie około 1000 osób pochodzenia żydowskiego. W drugiej połowie 1942 roku rodzina przyjęła pod swój dach osiem osób, członków kilku rodzin narodowości żydowskiej, które ukrywały się na ich poddaszu aż do wiosny 1944 roku. Dodatkowo pomogli innej żydowskiej rodzinie wybudować ziemiankę w lesie, a następnie dostarczali im żywność. Niestety ziemianka została odkryta przez Niemców, a ukrywające się w niej trzy Żydówki i jedno dziecko zostali zabici. Jednak wtedy do Niemców nie dotarła jeszcze wiadomość, kto udzieli pomocy ukrywającym się osobom.
Wiosną 1944 roku granatowy policjant Włodzimierz Leś złożył donos Niemcom na rodzinę Ulmów. Był przesiedleńcem z Galicji Wschodniej. Ulmowie ukrywali między rodzinę Goldmanów zwanych „Szallami”. Wcześniej Goldmanowie ukrywali się właśnie u Lesia. Niestety ten okazał się człowiekiem zachłannym i bezwzględnym. Przywłaszczył sobie majątek Goldmanów, a następnie wydał rodzinę Ulmów, prawdopodobnie chcąc pozbyć się świadków. Cała rodzina wraz z dziećmi została rozstrzelana 24 marca 1944 roku przez niemieckich żandarmów z posterunku w Łańcucie, którymi dowodził Ellert Dieken. Zginęli też wtedy wszyscy ukrywani przez Ulmów Żydzi.
Sprawiedliwi Wśród Narodów Świata
W obliczu tragedii narodu żydowskiego podczas II wojny światowej ludzie przyjmowali różne postawy. Większość z nich była po prostu neutralna, za co absolutnie nie można mieć do nikogo pretensji. Każdy zwyczajnie bał się o własne życie. Niestety bywali też tacy, którzy wydawali ukrywających się Żydów Niemcom, bardzo często z chęcią wzbogacenia się, czego przykładem jest postawa Włodzimierza Lesia. Jednak nie brakowało również takich, którzy nie zważając na zagrożenie własnego życia, mieli odwagę wyciągnąć pomocną dłoń do tych, którzy znaleźli się w śmiertelnym niebezpieczeństwie. Do takich ludzi należeli właśnie Ulmowie.
Rodzina Ulmów stała się symbolem martyrologii Polaków ratujących Żydów podczas okupacji niemieckiej.
W 1995 roku Ulmowie zostali pośmiertnie uhonorowani tytułem Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata przyznawanym przez instytut Yad Vashem w Jerozolimie osobom pochodzenia nieżydowskiego, które w czasie II wojny światowej ratowały Żydów.
Czytaj więcej: Goralenvolk w filmie „Biała Odwaga” – czyli historia pokazana po łebkach [RECENZJA]
Ich imieniem nazwano muzeum w Markowej powstałe w 2016 roku. W 2018 roku Prezydent Andrzej Duda ustanowił 24 marca Narodowym Dniem Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Natomiast w 2023 roku odbyła się beatyfikacja całej rodziny, co było najważniejszym wydarzeniem o charakterze religijnym w Polsce w ciągu ostatnich kilku lat.
W obchodach Narodowego Dnia Polaków ratujących Żydów w Toruniu wziął w tym roku udział ambasador Izraela David Peleg. Podczas uroczystości powiedział: „Jesteśmy tutaj moi drodzy przyjaciele, żeby wspominać prawdziwych bohaterów. Polskich bohaterów, którzy ratowali żydowskich sąsiadów. Narażając nie tylko swoje życie, ale też życie swoich rodzin, swoich bliskich. Jestem bardzo szczęśliwy i zaszczycony, że mogę tutaj dzisiaj być i upamiętnić ich pamięć”.
Źródła:
