Gabriela Piekutowska 
Na skróty
Rok 1989 – kryzys gospodarczy i początek zmian
Obrady „okrągłego stołu” to jedno z najważniejszych wydarzeń, w najnowszej historii Polski. Jak dokładnie wyglądały przemiany ustrojowe? Zapytaliśmy o to specjalistę od okresu PRL, wykładowcę akademickiego, profesora Grzegorza Mnicha:
Transformacja ustrojowa w Polsce była z jednej strony fenomenem, polegającym na pokojowym przekazaniu władzy niedawnej opozycji, z drugiej zaś – pozwalała na uwłaszczenie się na majątku narodowego ludziom związanym z PZPR – tłumaczy profesor Grzegorz Mnich – zaniechano rozliczeń politycznych, pozostawiając ludzi z dawnego aparatu władzy w kluczowych sektorach gospodarki. Możemy zatem mówić nie tyle o „obaleniu komunizmu”, co o kompromisie, który rzutował na sytuację gospodarczą i polityczną w III RP. Wystarczy tylko przypomnieć, że już od 1993 roku lewica, w Polsce wróciła do władzy (koalicja SLD i PSL), w 1995 roku człowiek PZPR Aleksander Kwaśniewski, wygrał wybory prezydenckie z Lechem Wałęsą, a wraz z objęciem teki premiera przez Leszka Millera w 2001 roku, SLD umocniło swoją pozycję; w wyborach parlamentarnych z Unią Pracy – SLD zdobyło ponad 40% głosów.
Komentarza na ten temat, udzielił dla SPACEME również magister Łukasz Zaworski – absolwent Uniwersytetu Łódzkiego, nauczyciel Historii:
Pod koniec 1989 roku sytuacja gospodarcza Polski Ludowej była – mówiąc delikatnie – tragiczna. Ekipa Jaruzelskiego doskonale o tym wiedziała, stąd komuniści próbowali resztkami sił ratować swoje wpływy – objaśnia Łukasz Zaworski Nastroje społeczne w momencie rozpoczęcia rozmów „okrągłego stołu” sięgały dna. Jednakże w wyniku rozmów pomiędzy stroną rządzącą a opozycją, udało się podpisać umowę, która doprowadziła do zmian ustrojowych. Po raz pierwszy od zakończenia II wojny światowej, udało się zorganizować częściowo wolne wybory. Co prawda 65% mandatów miało przypadać koalicji PZPR, ZSL i SD, ale dzięki porozumieniu „”okrągłego stołu” zapoczątkowane zostały pokojowe przemiany zmierzające do demokratyzacji kraju i oparciu gospodarki na zasadach wolnego rynku. Było to wyjątkowe porozumienie, biorąc pod uwagę ówczesną sytuację polityczną w całym bloku sowieckim – podkreśla historyk.
Zmiany gospodarcze i polityczne po 1989 roku
Zmiany ustrojowe w Polsce, które zaszły po 1989 dotyczyły także sfery gospodarki. Na czym konkretnie polegały zmiany gospodarcze?
Transformacja ustrojowa to oczywiście stworzenie wolnego rynku i odejście od obowiązującej w PRL gospodarki narodowej – wyjaśnia prof. Grzegorz Mnich – stopniowa prywatyzacja gospodarki narodowej, choćby wyprzedaż prasy należącej do państwowego molocha RSW „Prasa-Książka-Ruch”, powstawanie firm i przedsiębiorstw prywatnych.
„Nie możemy mówić o jednolitym froncie stworzonym przez dawną opozycję”
W wyniku porozumień „okrągłego stołu” wyłonili się nowi liderzy polityczni. Czy oznacza to, że ludzie rządzący w PRL odeszli w zapomnienie?
Okrągły stół nie przyniósł rewolucji, było to porozumienie, na podstawie którego postkomuniści podzielili się z ludźmi Solidarności wpływami i władzą – przypomina prof. Mnich – warto przypomnieć słynne hasło: wasz prezydent-nasz premier. Obok takich nazwisk jak Lech Wałęsa, Tadeusz Mazowiecki czy Bronisław Geremek, mamy przecież Wojciecha Jaruzelskiego, Aleksandra Kwaśniewskiego czy Leszka Millera. Szybko też okazało się, że ludzie związani z Solidarnością nie stanowią jednolitej politycznie ekipy. Mazowieckie czy Geremek to ludzie, którzy za wszelką cenę dążyli do kompromisu politycznego ze środowiskiem postkomunistycznym. Natomiast obóz narodowy, z Janem Olszewskim, opowiadał się za rozliczeniem dawnych ludzi władzy. Nie możemy zatem mówić o jednolitym froncie stworzonym przez dawną opozycję. Zresztą rozdrobnienie polityczne, kłótnie i swary pierwszych lat III RP najlepiej pokazuje skład ówczesnego Sejmu, mnogość zwalczających się partii i programów.
